เผยสถา นที่บรรลุ ธรรมอริย ะแต่ละ ขั้น ของหล วง ปู่มั่ น ภูริ ทัตโต
หลวงปู่มั่นได้อุปสมบทเมื่ออายุได้ 22 ปี ด้วยความอย า กบวชเป็นกำลัง อีกทั้งพ่อแม่ของท่านได้อนุญาต ท่านจึงไปฝากตัวเป็นศิษย์กับหลวงปู่เสาร์ กันตสีโล แห่งวัดเลียบ จังหวัดอุบลราชธานี และได้อุปสมบทที่วัดศรีทอง ปัจจุบันคือวัดศรีอุบลรัตนาราม เมื่อวันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ.2436
โดยมีพระอริยกวี (อ่อน) เป็นพระอุปัชฌาย์
พระครูสีทา ชยเสโน เป็นพระกssมวาจาจารย์
และพระครูประจักษ์อุบลคุณ (สุ่ย) เป็นพระอนุสาวนาจารย์
ได้รับฉาย าว่า “ภูริทัตโต” แปลว่า “ผู้ให้ปัญญา ผู้แจกจ่ายความฉลาด” คงไม่ใช่ความบังเอิญที่ฉาย าของหลวงปู่มั่น จะมีความหมายเช่นนี้ เพราะต่อมาท่านเป็นพ่อแม่ครูบาอาจารย์ที่สั่งสอนลูกศิษย์มากมาย สมกับที่ท่านเกิດมาเพื่อขับเคลื่อนพระพุทธศาสนาหลังยุคกึ่งพุทธกาลอย่างแท้จริง
หนึ่งในลูกศิษย์อุปัฏฐากหลวงปู่มั่นที่ยังทรงขันธ์ในปัจจุบัน(พ.ศ.2562) คือหลวงพ่อวิริยังค์ สิรินธโร แห่งวัดธรรมมงคล กรุงเทพฯ
หลวงปู่เสาร์ กันตสีโล พระอาจารย์ฝ่ายกssมฐานของหลวงปู่มั่น
หลังจากอุปสมบทแล้ว ท่านได้เรียนกssมฐานกับหลวงปู่เสาร์ กันตสีโล ซึ่งหลวงปู่เสาร์ได้พาธุดงค์เลียบลำน้ำโขงข้ามไปยังประเทศลาวและกลับมาไทย ไปนมัสการพระธาตุพนมและได้ชักชวนชาวบ้านให้มาช่วยกันบูรณะพระธาตุพนมจนมีสภาพที่สะอาดเพราะถูกปล่อยทิ้งร้างจน วั ช พื ช ขึ้นรก
พระธาตุพนม
หลวงปู่เสาร์ได้พาหลวงปู่มั่นพำนักที่พระธาตุพนมระยะหนึ่งได้พบกับความอัศจรรย์แห่งพระธาตุพนม จนหลวงปู่เสาร์กล่าวขึ้นมาว่า ที่นี่มีพระอุรังคธาตุหรือก ร ะ ดู กส่วนอกของพระพุทธเจ้าประดิษฐานไว้อยู่จริง
พระอุรังคธาตุ (ก ร ะ ดู กส่วนอกของพระพุทธเจ้า) 8 องค์ ที่ประดิษฐานในพระธาตุพนม
เมื่อกลับมาที่วัดเลียบในพรรษาที่ 3 หลวงปู่มั่นได้บรรลุธรรมขั้นโสดาบัน ที่วัดเลียบ จังหวัดอุบลราชธานี ถือเป็นการปิดประตูสู่อบายภูมิ ไม่ลงต่ำกว่าความเป็นมนุษย์อีกต่อไป
วัดเลียบ อุบลราชธานี สถานที่บรรลุโสดาบันของหลวงปู่มั่น
หลวงปู่มั่น ยังคงปฏิบัติกssมฐานอย่างมุ่งมั่นต่อไป และได้ธุดงค์ศึกษาธรรมแถบภาคกลางโดยได้ไปฟังข้อธรรมต่างและด้านพระปริยัติธรรมจากท่านพระอุบาลีคุณูปมาจารย์หรือหลวงปู่จันทร์ สิริจันโท(ผู้สร้างวัดสิริจันทรนิมิตรวรวิหาร ลพบุรี) ที่วัดปทุมวนาราม กรุงเทพ อยู่บ่อยครั้ง
และการมาจำพรรษาที่วัดปทุมวนารามนี้เอง ในพรรษาที่ 8 หลวงปู่มั่นได้บรรลุธรรมขั้นสกทาคามี เป็นพระอริยะขั้นที่ 2 อย่างเต็มภาคภูมิ
วัดปทุมวนารามได้รับสมญานามว่า “วัดป่ากลางกรุง” เพราะปัจจุบันตั้งอยู่ท่ามกลางย่านธุรกิจใกล้กับ BTS สย าม
พระอุบาลีคุณูปมาจารย์หรือหลวงปู่จันทร์ สิริจันโท ผู้ให้ความรู้ด้านพระปริยัติธรรมแก่หลวงปู่มั่น
จากนั้นหลวงปู่มั่นได้ธุดงค์ออกแสวงหาธรรม ต่อไปยังถ้ำสาริกา ในเขตจังหวัดนครนายก ที่ถ้ำแห่งนี้มีเ รื่ อ งราวแห่งความอาถรรพ์มากมาย จนชาวบ้านได้ขอร้องไม่ให้หลวงปู่ไปพำนัก เพราะมีพระไปมรณภาพหลายรูป
แต่หลวงปู่มั่น ได้พิจารณาเห็นว่า ที่ถ้ำแห่งนี้มีความสงบเหมาะแก่การปฏิบัติธรรม เมื่อเป็นลูกพระพุทธเจ้า ทำไมจึงต้องกลัวความ ต า ย
ชาวบ้านจึงต้องจำใจยอมพาหลวงปู่ไปยังถ้ำสาริกา
และเป็นไปตามคาด หลวงปู่มั่นได้พบความอาถรรพ์ของถ้ำแห่งนี้ จนแทบเอาชีวิตไม่รอด ถึงขั้นอาพาธหนัก ถ่ายท้องจนแทบหมดแรง อาหารไม่ย่อย ฉันสิ่งใดเข้าไปก็ออกมาเช่นนั้น
แม้จะฉันย าที่ชาวบ้านเอามาให้ก็ไม่หาย หลวงปู่จึงพิจารณาแล้วว่า ถ้าเกิດจากการป่ ว ยจริง ฉันย าต้องหายไปแล้ว แต่นี่ฉันย าเข้าไปแต่อาการทรุดหนัก ท่านจึงหยุดฉันย าทันที ใช้ธรรมโอสถในการรั กษ า ฝากเป็นฝาก ต า ย ไว้กับพระธรรม จนสามารถชนะเ รื่ อ งราวอาถรรพ์ ณ ถ้ำแห่งนี้ได้สำเร็จ
และท่านได้บรรลุอริยะขั้นที่ 3 คือ อนาคามี ที่ถ้ำแห่งนี้ นั่นเอง ปัจจุบันคือ วัดถ้ำสาริกา จังหวัดนครนายก
การบรรลุอนาคามีผลที่ถ้ำสาริกา พบในบันทึกของหลวงตามหาบัว จากการฟังธรรมระหว่างอุปัฏฐากหลวงปู่มั่น
หลวงปู่มั่นยังคงออกธุดงค์แสวงหาความวิเวกต่อไป เพื่อไม่ให้ยึดติดสถานที่ เมื่อคุ้นเคยที่ใด จะออกธุดงค์ทันที ทั้งภาคอีสานจนเข้าสู่ภาคเหนือ
เ รื่ อ งราวการบรรลุอรหันต์ของหลวงปู่มั่น ได้จากการบอกเล่าของหลวงพ่อเปลี่ยน ปัญญาปทีโป แห่งวัดอรัญญวิเวก อำเภอแม่แตง จ.เชียงใหม่
หลวงพ่อเปลี่ยนได้บอกว่า เ รื่ อ งราวนี้เปิดเผยเมื่อครั้งที่หลวงปู่มั่นพำนักที่ดอยนะโม อยู่ติดกับดอยแม่ปั๋งฝั่งตะวันออก คือ หลวงปู่มั่นได้บำเพ็ญเพียรที่ถ้ำดอกคำ อ.พร้าว จ.เชียงใหม่ อยู่ 2 ปี ราวปี พ.ศ.2477 – 2478 เมื่อออกจากถ้ำดอกคำ ไปอยู่ที่ดอยนะโม ขณะนั้นมีหลวงปู่แหวนและหลวงปู่ขาว คอยอุปัฏฐาก
วัดถ้ำดอกคำ เชียงใหม่ สถานที่บรรลุอรหันต์ของหลวงปู่มั่น
หลวงปู่มั่น ได้พูดเปรยกับหลวงปู่แหวนและหลวงปู่ขาวว่า
“ตอนนี้ผมหมดงานทำแล้ว ก็อยู่สานกระบุง สานตะกร้าพอได้ช่วยเหลือพวกท่านไปเท่านั้น”
จึงสันนิษฐานกันว่า หลวงปู่มั่นสิ้นสุดภพชาติแล้วที่ถ้ำดอกคำ ปัจจุบันคือ วัดถ้ำดอกคำ อ.พร้าว จ.เชียงใหม่นั่นเอง
ทั้งหมดนี้ เป็นสถานที่สำคัญที่ได้รับการบันทึกเกี่ยวกับการบรรลุธรรมของหลวงปู่มั่น หวังว่าจะเกิດประโยชน์เป็นสังฆานุสติต่อท่านผู้อ่ า นเมื่อเดินทางไปยังสถานที่สำคัญของครูบาอาจารย์ต่อ
